هدف از آزمایش IGF-1
آزمایش IGF-1 (فاکتور رشد شبه انسولین-1) برای اهداف متعددی انجام می‌شود:
- کمک به تشخیص کمبود هورمون رشد
- کمک به تشخیص افزایش بیش از حد هورمون رشد
- ارزیابی عملکرد هیپوفیز
- پایش اثربخشی درمان هورمون رشد
تولید و عملکرد IGF-1
IGF-1 توسط کبد و عضلات اسکلتی به همراه بسیاری از بافت‌های دیگر در پاسخ به تحریک هورمون رشد تولید می‌شود. این هورمون علاوه بر القای رشد استخوان‌ها و سایر بافت‌ها، در تولید توده بدن بدون چربی نیز نقش دارد.
چرا اندازه‌گیری IGF-1 مهم است؟
به دلیل اینکه مقادیر هورمون رشد به صورت پالسی و متغیر در طول روز ترشح می‌شود، تفسیر نتیجه آزمایش هورمون رشد به تنهایی دشوار است. اندازه‌گیری IGF-1 که نوسان کمتری دارد و در طول روز ثابت می‌ماند، به تشخیص دقیق‌تر کمبود یا مقادیر اضافی هورمون رشد کمک می‌کند. از این رو، آزمایش IGF-1 به عنوان یک شاخص مفید برای نمایش مقادیر متوسط هورمون رشد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تغییرات میزان IGF-1 و هورمون رشد در طول زندگی
تغییرات فیزیولوژیک IGF-1 و هورمون رشد
میزان IGF-1 و هورمون رشد طبیعتاً در اوایل کودکی پایین است، به تدریج در دوران کودکی افزایش می‌یابد، در دوران بلوغ به اوج خود می‌رسد و سپس در بزرگسالی کاهش می‌یابد.
کمبود هورمون رشد و IGF-1
کمبود هورمون رشد و IGF-1 ممکن است ناشی از کم‌کاری هیپوفیز یا وجود تومور در غده هیپوفیز باشد که به سلول‌های تولیدکننده هورمون آسیب می‌زند. کمبود IGF-1 ممکن است ناشی از عدم پاسخ‌دهی به هورمون رشد باشد که می‌تواند ژنتیکی (اولیه) یا ثانویه در اثر سوء تغذیه، کم‌کاری تیروئید، کمبود هورمون‌های جنسی و بیماری‌های مزمن باشد.
تأثیرات کمبود IGF-1
- در کودکان: مهار رشد کلی بدن و بخصوص استخوان‌ها که منجر به کوتاهی قد می‌شود.
- در بزرگسالان: کاهش تراکم استخوانی، حجم عضلانی و تغییر در میزان چربی‌های بدن.
مقادیر بیش از حد هورمون رشد و IGF-1
افزایش بیش از حد هورمون رشد و IGF-1 می‌تواند به رشد غیرطبیعی اسکلت منجر شود. در کودکان، این حالت به نام ژیگانتیسم معروف است که رشد طولی استخوان‌ها، قد بلند و دست‌ها و پاهای بزرگ را در پی دارد. در بزرگسالان، بیماری معروف به آکرومگالی رخ می‌دهد که با ضخیم‌شدن استخوان‌ها و بافت‌های نرم مانند بینی همراه است. هر دو بیماری می‌توانند باعث بزرگ شدن اعضای بدن و عوارضی مانند دیابت نوع ۲، افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی، فشار خون بالا، آرتروز و کاهش طول عمر شوند.
درمان تومورهای هیپوفیز
شایع‌ترین دلیل ترشح مقادیر زیاد هورمون رشد تومور تولیدکننده هورمون رشد در غده هیپوفیز است. این تومورها معمولاً خوش‌خیم بوده و با عمل جراحی، دارو یا رادیوتراپی قابل درمان هستند. درمان موفقیت‌آمیز تومورها معمولاً باعث می‌شود میزان هورمون رشد و IGF-1 به حد طبیعی یا نزدیک به آن بازگردد.
زمان‌های درخواست آزمایش IGF-1
موارد نیاز به انجام آزمایش
این تست در شرایط زیر توصیه می‌شود:
- در کودکان: وجود علائمی مانند رشد آهسته، قد کوتاه، و تاخیر در رشد.
- در بزرگسالان: در صورتی که نشانه‌هایی مانند تراکم استخوان پایین، کاهش قدرت عضلانی و افزایش چربی بدن مشاهده شود، که ممکن است ناشی از کمبود فاکتور رشد شبه انسولین-۱ و هورمون رشد باشد.
- در موارد ژیگانتیسم یا آکرومگالی: زمانی که علائم ژیگانتیسم در کودکان (غول‌پیکری) و آکرومگالی در بزرگسالان (رشد بیش از حد بدن) مشاهده شود که ممکن است نشان‌دهنده تولید بیش از حد هورمون رشد و IGF-1 باشد.
- پایش درمان: در طول و پس از اتمام دوره درمان بیماران با ناهنجاری‌های هورمون رشد.
- وجود شک بالینی به اختلال هیپوفیز: زمانی که شک به بیماری‌های هیپوفیز وجود دارد.
- در بیماران دیابتی: به عنوان بخشی از بررسی‌های کلینیکی.
شرایط منجر به کاهش IGF-1
کاهش میزان IGF-1 ممکن است در موارد زیر مشاهده شود:
- کمبود هورمون رشد
- مقاومت به هورمون رشد
- کوتولگی
- هورمون رشد غیر فعال
- سوء تغذیه
- تاخیر در بلوغ
- تومور هیپوفیز
- کم‌کاری هیپوفیز
- سیروز کبدی و دیگر بیماری‌های کبدی
- کم‌کاری تیروئید
- دیابت
شرایط منجر به افزایش IGF-1
بیماری‌ها و شرایط مرتبط با افزایش IGF-1
افزایش میزان IGF-1 در موارد زیر دیده می‌شود:
- آکرومگالی: بیماری که با رشد بیش از حد استخوان‌ها و بافت‌های نرم مشخص می‌شود.
- ژیگانتیسم: بیماری نادر در کودکان که باعث رشد غیرعادی و بیش از حد طولی استخوان‌ها می‌شود.
- پرکاری هیپوفیز: شرایطی که در آن غده هیپوفیز بیش از حد هورمون ترشح می‌کند.
- چاقی: وضعیتی که ممکن است با تغییرات هورمونی همراه باشد و منجر به افزایش IGF-1 شود.
- بارداری: دوره‌ای که تغییرات هورمونی متعددی را شاهد هستیم و می‌تواند سطح IGF-1 را افزایش دهد.
- بلوغ زودرس: وضعیتی که در آن علائم بلوغ زودتر از حد معمول ظاهر می‌شوند و ممکن است با افزایش IGF-1 همراه باشد.
- هپاتوم: نوعی تومور کبدی که ممکن است بر تولید هورمون‌ها تأثیر بگذارد.
- تومور ویلمز: نوعی سرطان کلیه که ممکن است با تغییرات هورمونی و افزایش IGF-1 همراه باشد.
سوالات خود را درباره این مقاله در بخش نظرات از ما بپرسید. همینطور می توانید از طریق WhatsApp با ما در تماس باشید