فسفر: خواص و منابع غذایی

فسفر که اغلب نادیده گرفته می شود اما بسیار حیاتی است، به عنوان یک ماده مغذی ضروری در زندگی ما محسوب می شود. با ویژگی های منحصر به فرد و کاربردهای متنوع، تأثیر قابل توجهی بر سلامت کلی، به ویژه در تقویت استخوان ها دارد. این مقاله به خواص سلامتی فسفر، توصیه های مصرف روزانه و وجود آن در منابع غذایی مختلف می پردازد.

آشنایی با فسفر

فسفر به عنوان یک ماده معدنی ضروری در بسیاری از غذاها وجود دارد و به عنوان مکمل غذایی نیز در دسترس است. این جزء اساسی غشاهای سلولی، DNA و RNA است. این ماده همه کاره به مجموعه‌ای از فرآیندهای بیولوژیکی کمک می‌کند، از جمله معدنی‌سازی استخوان‌ها، سوخت‌رسانی به تولید انرژی و تسهیل ارتباطات سلولی از طریق واکنش‌های فسفوریلاسیون.

ارتباط بدن با فسفر

در داخل بدن، فسفر با قندها و پروتئین ها ادغام می شود و رونویسی ژن ها را تنظیم می کند، آنزیم ها را فعال می کند، pH مایع خارج سلولی را حفظ می کند و انرژی داخل سلولی را ذخیره می کند. تقریباً 1 تا 1.4 درصد از توده بدون چربی بدن از فسفر تشکیل شده است که 85 درصد آن در استخوان ها و دندان ها و 15 درصد باقی مانده در خون و بافت های نرم توزیع شده است.

فواید فسفر برای سلامتی

فواید فسفر گسترده است و انواع مختلفی از عملکردهای بدن را پوشش می دهد:

• سلامت استخوان و دندان: برای حفظ سلامت استخوان ها و دندان ها حیاتی است.
• تنظیم کلسیم: به مدیریت سطح کلسیم در بدن کمک می کند.
• عملکردهای عضلانی: به انقباض عضلانی و ریکاوری پس از ورزش کمک می کند.
• سلامت کلیه: تسهیل دفع مواد زائد از کلیه.
• حمایت از سیستم عصبی: انتقال عصبی را در سراسر بدن تقویت می کند.
• عملکرد ژنتیکی: برای ایجاد DNA و RNA ضروری است.
• کنترل متابولیک: متابولیسم، تولید انرژی و ذخیره سازی را تنظیم می کند.
• رشد و ترمیم سلولی: از رشد، نگهداری و ترمیم سلول ها و بافت ها پشتیبانی می کند.
• متعادل کردن مصرف مواد مغذی: به حفظ تعادل و جذب سایر ویتامین ها و مواد معدنی ضروری از جمله ویتامین D، ید، منیزیم و روی کمک می کند.

فسفر در غذا

مجموعه ای از منابع غذایی غنی از فسفر را کشف کنید و برای داشتن زندگی سالم تر، در مورد ادغام این ماده مغذی ضروری در رژیم غذایی خود بیشتر بیاموزید.

فسفر و سلامت استخوان

ذخیره سازی در استخوان ها و دندان ها

اکثر ذخایر فسفر بدن در استخوان ها قرار دارند، در حالی که بقیه در جریان خون برای عملکردهای بیولوژیکی مختلف گردش می کنند. فسفر با همکاری کلسیم، به طور فعال در تشکیل و تقویت استخوان ها و دندان ها نقش دارد و به نمک های فسفات کلسیم تبدیل می شود که برای استحکام استخوان ها ضروری است.

تنظیم سطح کلسیم

فسفر مسئولیت مدیریت سطح کلسیم بدن و دفع آن از طریق ادرار را بر عهده دارد. این تنظیم از ورود بیش از حد کلسیم به جریان خون جلوگیری می کند و از عوارض بالقوه ای مانند آترواسکلروز جلوگیری می کند که شامل ضخیم شدن و سفت شدن دیواره رگ ها می شود.

منابع غذایی غنی از فسفر

فسفر آلی

طیف وسیعی از غذاهای طبیعی حاوی فسفر هستند، به ویژه لبنیات (شیر، ماست، پنیر)، گوشت قرمز، مرغ، غذاهای دریایی، لوبیا، آجیل، نان، غلات کامل و سبزیجات خاصی مانند مارچوبه، گوجه فرنگی و کلم بروکلی. جذب این عنصر در غذاهای حیوانی نسبت به غذاهای گیاهی بیشتر است. غذاهای گیاهی، از جمله دانه ها، حبوبات و غلات کامل، حاوی نوعی ذخیره شده به نام فیتات یا اسید فیتیک هستند که به دلیل عدم وجود آنزیم های بدن برای تجزیه آن، جذب فسفر را مختل می کند.

آماده سازی غذا برای جذب بهتر

برای افزایش جذب فسفر از منابع گیاهی، تکنیک هایی مانند پختن، خیساندن و استفاده از جوانه ها به تجزیه فیتات کمک می کند و جذب بهتر را تسهیل می کند.

فسفر غیرآلی در غذاهای فرآوری شده

فسفر غیرآلی، نوعی فرآوری شده که برای حفظ رنگ، رطوبت و بافت استفاده می شود، در غذاهای سریع، گوشت های فرآوری شده، نوشیدنی های کنسرو شده و بسیاری از مواد غذایی فرآوری شده یافت می شود. افزودنی ها و مواد نگهدارنده فسفات به طور قابل توجهی به دریافت فسفر بدن کمک می کنند. تقریباً ۹۰ درصد فسفر غیرآلی از این منابع در روده جذب می شود، در حالی که میزان جذب از غذاهای حیوانی و گیاهی بین ۴۰ تا ۶۰ درصد است.

موجود بودن مکمل

فسفر همچنین به صورت مکمل در دسترس است و منبع جایگزینی برای تامین نیازهای بدن به فسفر ارائه می دهد.

بدن انیان به چه میزان فسفر نیاز دارد؟

مرجع مصرفی رژیمی (DRI)

یک راهنمای اساسی که برای برنامه ریزی و ارزیابی مصرف مواد مغذی در افراد سالم استفاده می شود و به ملاحظات مختلف سنی و جنسی توجه می کند. این مقادیر شامل موارد زیر است:

میزان توصیه شده روزانه (RDA)

این میزان مصرف روزانه ای است که برای تامین نیازهای تغذیه ای تقریباً همه افراد سالم (97-98%) کافی است. معمولاً برای طراحی رژیم های غذایی کافی از نظر مواد مغذی برای افراد استفاده می شود.

دریافت کافی (AI)

زمانی که شواهد برای محاسبه RDA کافی نباشد، این سطح تضمین می کند که به اندازه کافی مواد مغذی در رژیم غذایی وجود دارد.

نیاز متوسط برآورد شده (EAR)

این میزان مصرف روزانه متوسط، که برآورد می شود نیازهای 50 درصد افراد سالم را برآورده کند، برای ارزیابی مصرف مواد مغذی در گروه ها و برنامه ریزی رژیم های غذایی کافی استفاده می شود.

حد بالایی مصرف قابل تحمل (UL)

حداکثر مصرف روزانه را تعیین می کند که از عوارض جانبی سلامتی جلوگیری می کند.

سن	زن	مرد	بارداری
تولد تا 6 ماهگی	100 میلی گرم	100 میلی گرم
7 تا 12 ماهگی	275 میلی گرم	275 میلی گرم
1 تا 3 سال	460 میلی گرم	460 میلی گرم
4 تا 8 سال	500 میلی گرم	500 میلی گرم
9 تا 13 سال	1250 میلی گرم	1250 میلی گرم
14 تا 18 سال	1250 میلی گرم	1250 میلی گرم	1250 میلی گرم
19 سال به بالا	700 میلی گرم	700 میلی گرم	700 میلی گرم

گروه‌های آسیب‌پذیر در برابر کمبود فسفر

نوزادان نارس

نوزادان نارس، که اغلب به دلیل تولد زودرس فاقد ذخایر فسفر و کلسیم هستند، با چالش‌های استئوپنی زودرس مواجه هستند. حمایت از طریق شیر غنی شده حاوی غلظت بالاتر مواد معدنی و مغذی برای رشد و نمو کلی آنها توصیه می شود.

اختلالات ژنتیکی تنظیم فسفات

اختلالات نادر، مانند راشیت هیپوفسفاتمی وابسته به X، که بر متابولیسم فسفر تأثیر می گذارد، ممکن است نیاز به درمان با مکمل های ویتامین D و فسفر تا پایان رشد داشته باشند. این مداخلات با هدف رفع کمبودهای ناشی از این شرایط ژنتیکی انجام می شود.

بیماران مبتلا به سوء تغذیه شدید

سوء تغذیه شدید پروتئین یا کالری در افراد می تواند منجر به یک وضعیت بحرانی به نام سندرم تغذیه مجدد شود. این عارضه معمولاً طی 2 تا 5 روز پس از شروع تغذیه روده ای یا داخل وریدی ایجاد می شود، متابولیسم بدن را مختل می کند و به طور بالقوه باعث تغییرات کشنده در مایعات و الکترولیت ها می شود.

افزایش ناگهانی انسولین و عدم تعادل الکترولیت

ورود ناگهانی مواد مغذی باعث افزایش سریع سطح انسولین می شود که منجر به تغییرات سریع در الکترولیت ها و مایعات خون می شود. این سناریو اغلب منجر به کاهش سریع الکترولیت‌های ضروری مانند پتاسیم، فسفر و منیزیم می‌شود. ویژگی اصلی این بیماری هیپوفسفاتمی است که نشان دهنده کمبود فسفات در بدن است.

علل و عوامل خطر

سوء تغذیه می تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله بیماری های مزمن مانند سرطان، بیماری مزمن انسدادی ریه یا سیروز کبدی، وزن بسیار کم هنگام تولد، کاکتوز (با مشخصه تحلیل عضلانی)، بی اشتهایی عصبی، مصرف بیش از حد الکل و مشکلات جویدن یا بلع باشد.

عواقب سوء تغذیه شدید

اثرات سندرم تغذیه مجدد طیف وسیعی از عواقب شدید، از جمله اختلال عملکرد عصبی عضلانی، تهویه نامناسب (ناشی از تنفس آهسته یا ضعیف)، نارسایی تنفسی، اختلالات لخته شدن خون، گیجی، کما، ایست قلبی، نارسایی احتقانی قلب و در موارد شدید، مرگ را شامل می شود.

اقدامات پیشگیرانه

تجویز فسفر و تیامین به افرادی که در معرض خطر سندرم تغذیه مجدد هستند می تواند به عنوان یک اقدام پیشگیرانه عمل کند و به طور بالقوه از این عواقب شدید جلوگیری کند.

تداخل فسفر با سایر مواد

خنثی کننده های اسید معده

آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم، کلسیم یا منیزیم می توانند با فسفات در روده پیوند برقرار کنند و از جذب آن جلوگیری کنند. مصرف طولانی مدت این آنتی اسیدها می تواند منجر به کاهش سطح فسفات خون شود که به عنوان هیپوفسفاتمی شناخته می شود.

داروهای ضد تشنج

برخی از داروهای ضد تشنج ممکن است سطح فسفات را کاهش دهند و در عین حال سطح فسفاتاز قلیایی را افزایش دهند. فسفاتاز قلیایی آنزیمی است که در تنظیم فسفات در بدن نقش دارد.

رزین های اتصال به اسید صفراوی

این داروها که برای کاهش کلسترول و محدود کردن جذب فسفات از رژیم غذایی یا مکمل ها استفاده می شوند، نیاز به زمان بندی خاصی در رابطه با مکمل های فسفات خوراکی دارند. توصیه می شود مکمل های فسفات خوراکی را حداقل 1 ساعت قبل یا 4 ساعت بعد از این داروها مصرف کنید. رزین های اتصال به اسید صفراوی عبارتند از:

• کلستیرامین
• کلستیپول

کورتیکواستروئیدها

سطح فسفات در ادرار ممکن است هنگام مصرف کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون یا متیل پردنیزولون افزایش یابد.

انسولین

دوزهای بالای انسولین ممکن است منجر به کاهش سطح فسفات خون شود، به خصوص در افرادی که مبتلا به کتواسیدوز دیابتی هستند، وضعیتی که ناشی از کمبود شدید انسولین است.

مکمل های پتاسیم یا دیورتیک های نگهدارنده پتاسیم

ترکیب مکمل های فسفات با مکمل های پتاسیم یا دیورتیک های نگهدارنده پتاسیم می تواند سطح پتاسیم خون (هیپرکالمی) را افزایش دهد و به طور بالقوه باعث اختلالات ریتم قلبی شدید و تهدید کننده حیات (آریتمی) شود. دیورتیک های نگهدارنده پتاسیم عبارتند از:

• اسپیرونولاکتون
• تریامترن

مهارکننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACEIs)

مهارکننده های ACE، که معمولاً برای مدیریت فشار خون بالا استفاده می شوند، ممکن است سطح فسفات را کاهش دهند. این داروها عبارتند از:

• بنازپریل
• کاپتوپریل
• انالاپریل
• فوزینوپریل
• لیزینوپریل
• رامیپریل

سایر داروها

داروهای متعددی نیز ممکن است سطح فسفات را کاهش دهند، از جمله:

• سیکلوسپورین (یک سرکوب کننده ایمنی)
• گلیکوزیدهای قلبی (دیگوکسین یا لانoxin)
• هپارین ها (رقیق کننده های خون)
• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (مانند ایبوپروفن)

جایگزین های نمک

مصرف طولانی مدت جایگزین های نمک حاوی مقادیر بالای پتاسیم می تواند به طور بالقوه سطح فسفات را کاهش دهد.

کمبود فسفر: هیپوفسفاتمی

هیپوفسفاتمی یا کمبود فسفر، نشان دهنده سطوح پایین تر از حد طبیعی این ماده حیاتی در خون است. قابل توجه است که سطوح فسفات خون ممکن است به طور کامل نمایانگر کل فسفر موجود در بدن نباشد، زیرا اکثر آن در استخوان ها و دندان ها ذخیره می شود. علل اغلب شامل مشکلات کلیوی، هیپرپاراتیروئیدیسم، استفاده بیش از حد از آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم و سندرم سوء تغذیه شدید است.

علائم کمبود

علائم و نشانه های مرتبط با کمبود فسفر شامل بی اشتهایی، کم خونی، ضعف عضلانی، درد استخوان، بیماری های استخوانی (مانند استئومالاسی و راشیتیسم)، گیجی و افزایش آسیب پذیری در برابر عفونت ها می باشد.

مسمومیت با فسفر: هیپرفسفاتمی

نادر اما شدید

هیپرفسفاتمی، افزایش فسفر در خون، در افراد سالم به دلیل تنظیم کارآمد سطح فسفر توسط بدن نادر است. با این حال، مسمومیت با فسفر ممکن است از مصرف مکمل رخ دهد و منجر به علائمی مانند تشکیل رسوب کلسیم و سخت شدن بافت های نرم، به ویژه در کلیه ها، به دلیل اختلال در متابولیسم کلسیم شود.

تفاوت فسفات و فسفر

فسفر یک ماده معدنی موجود در برخی غذاها است که با سایر مواد در بدن ترکیب می شود تا ترکیبات فسفات را تشکیل دهد. در آزمایشات خون، فسفر و فسفات اغلب به جای یکدیگر استفاده می شوند، اما این آزمایش در درجه اول مقدار فسفات معدنی خون را اندازه گیری می کند.

سخن پایانی

فسفر برای سلامت همه موجودات زنده حیاتی است و نیاز به گنجاندن آن در رژیم غذایی دارد. با این حال، مصرف بیش از حد آن، مانند هر ماده مغذی دیگری، می تواند منجر به مشکلات سلامتی شود، بنابراین بر ضرورت اعتدال در مصرف تاکید می شود.

اشتراک گذاری دانش

اگر نکات یا نظرات دیگری در مورد فسفر دارید، مشارکت شما می تواند برای خوانندگان دیگر که به دنبال اطلاعات بیشتر در مورد این عنصر ضروری هستند، ارزشمند باشد.