به طور معمول، پوست به عنوان یک مانع مؤثر و محافظ در برابر عفونت‌ها عمل می‌کند، اما در صورتی که لایه‌های سطحی پوست آسیب ببینند یا شکسته شوند، ممکن است به قارچ‌ها اجازه داده شود تا عفونتی ایجاد کنند. عفونت قارچی یک نوع بیماری پوستی است که به وسیله قارچ‌ها ایجاد می‌شود. میلیون‌ها گونه قارچ وجود دارند که در خاک، بر روی گیاهان، سطوح خانه، و حتی بر روی پوست انسان‌ها زندگی می‌کنند. تقریباً نیمی از این گونه‌ها ممکن است مضر باشند و در صورت تماس با پوست، عفونت قارچی ایجاد کنند.
وقتی شرایط برای رشد و تکثیر قارچ‌ها مناسب باشد، آنها بیماری‌زا می‌شوند یا امکان ایجاد بیماری را دارند. عواملی مانند شرایط گرم و مرطوب، بهداشت ضعیف و استفاده از لباس‌های تنگ می‌توانند باعث ایجاد شرایط مناسب برای رشد و تکثیر قارچ‌ها شوند. بثورات قارچ پوستی ممکن است در هر نقطه‌ای از بدن ظاهر شوند و باعث مشکلاتی مانند بثورات قرمز یا خارش شوند.
قارچ پوستی اغلب از طریق تماس مستقیم از فرد به فرد یا از حیوان به انسان منتقل می‌شود و می‌تواند به بروز مشکلات پوستی مانند بثورات قرمز منجر شود. در ادامه، به روش‌های درمان قارچ پوستی پرداخته خواهد شد.
علل انواع عفونت قارچ پوستی
- ضعیف شدن سیستم ایمنی:
ضعیف شدن سیستم ایمنی می‌تواند تعادل طبیعی بین ارگانیسم‌های پوست را به هم بزند و به این ترتیب، اجازه رشد و تکثیر بیش از حد برخی از آنها را بدهد. افراد با سیستم ایمنی ضعیف‌تر به عفونت‌های قارچی پوستی حساس‌تر هستند. - شرایط آب و هوایی:
شرایط آب و هوایی مناطق گرمسیری برای رشد قارچ‌ها بسیار مناسب هستند، زیرا قارچ‌ها بهترین رشد را در مناطق گرم و مرطوب دارند. بنابراین، در این نواحی ابتلا به عفونت‌های قارچی پوستی بیشتر اتفاق می‌افتد. - مصرف آنتی‌بیوتیک:
مصرف آنتی‌بیوتیک ممکن است باعث از بین رفتن باکتری‌های طبیعی کنترل کننده رشد قارچ‌ها (مخمرها) شود و ایجاد عفونت قارچی را تسهیل کند. - عوامل ژنتیکی:
برخی افراد به لحاظ ژنتیکی استعداد ابتلا به عفونت‌های قارچی پوستی را دارند. - چاقی:
افزایش وزن و چاقی می‌تواند احتمال بروز عفونت‌های قارچی پوستی را افزایش دهد؛ زیرا افراد چاق‌تر چین‌های پوستی بیشتری دارند که رشد قارچ‌ها را تسهیل می‌کند.
عوامل دیگر شامل:
- داشتن سابقه عفونت‌های قارچی پوستی یا آسیب‌دیدگی‌های پوست و ناخن.
- رعایت نکردن بهداشت شخصی.
- تماس مستقیم با افراد، حیوانات، خاک یا دیگر اشیاء آلوده به درماتوفیت (بیماری قارچی).
- تماس مداوم با آب.
علائم عفونت‌های قارچی پوستی
عفونت‌های قارچی معمولاً به عنوان ظاهری خشن و گاهی با خونریزی در پوست ظاهر می‌شوند. این عفونت‌ها ممکن است به شکل دایره‌ای با اندازه‌های مختلف ظاهر شوند، اما نه همیشه ضایعات دایره‌ای ایجاد می‌کنند. آنها معمولاً باعث تیرگی، قرمزی، پوسته‌پوسته شدن و سفیدی پوست می‌شوند. مناطق آسیب‌دیده اغلب خاردار و مرطوب می‌شوند یا بوی بدی دارند. برای افرادی که به مدت طولانی عفونت‌های قارچی دارند، پوست معمولاً تیره‌تر می‌شود و به پوست‌های اطراف گسترش می‌یابد.
افراد مستعد به عفونت‌های قارچی پوستی
شما در معرض خطر ابتلا به یک عفونت قارچی پوست هستید اگر:
- سیستم ایمنی شما ضعیف شده باشد به علت ابتلا به HIV/AIDS یا سرطان.
- سابقه عفونت پوستی داشته باشید.
- سطح بالایی از قند خون یا دیابت کنترل نشده داشته باشید.
- استروئیدها را مصرف کنید.
- دوره‌ای از آنتی‌بیوتیک را مصرف کنید.
- چاق یا اضافه وزن داشته باشید.
انواع عفونت‌های قارچی پوستی
عفونت درماتوفیت، عفونتی است که پوست، ناخن و مو را درگیر می‌کند و به طور کلی به پنج دسته تقسیم می‌شود:
عفونت درماتوفیت
قارچ پای ورزشکار:
این نوع عفونت قارچی باعث می‌شود پوست بین انگشتان پا خشک، خارش‌آور، پوسته‌پوسته، و قرمز شود. در برخی موارد، ممکن است به تاول و ترک‌خوردن پوست منتهی شود. افراد بیشتر در استخرها و سوناها به این نوع عفونت قارچی دچار می‌شوند. در صورتی که پس از تماس با پوست آلوده دست‌های خود را نشویید، ممکن است این عفونت به دست‌ها منتقل شده و در چین‌های کف دست و بین انگشتان دست منتشر شود.
قارچ ناخن:
در این نوع عفونت، ناخن شکل بدیلی و ضخیم می‌گیرد و به راحتی شکننده می‌شود. این عفونت معمولاً با عفونت قارچ پای ورزشکار همراه است.
قارچ کشاله ران:
علائم این نوع عفونت شامل خارش پوست و بثورات پوستی قرمز در منطقه کشاله ران و مناطق اطراف آن هستند. این عفونت معمولاً در افرادی که زیاد عرق می‌کنند، دیده می‌شود.
قارچ بر روی بدن:
این عفونت از حیوانات اهلی منتقل می‌شود و غالباً در مناطقی از بدن مانند شکم، دست و یا پا ایجاد می‌شود. علائم این عفونت شامل تکه‌های مسطح و حلقه‌ای قرمز رنگ هستند که می‌توانند رشد کنند و در سطح پوست افزایش یابند. این حلقه‌ها در لبه پوسته دار و در مرکز مسطح هستند.
قارچ پوست سر:
این عفونت در خردسالان شایع‌تر است و از فرد به فرد دیگر منتقل می‌شود. ممکن است باعث ریزش مو و التهاب مناطق آسیب‌دیده شود.
عفونت قارچی مخمر
عفونت قارچی مخمر، نوع دیگری از عفونت‌های قارچی پوستی است که به سه دسته تقسیم می‌شود:
عفونت لمسی:
این عفونت ناشی از قارچ کاندیدا آلبیکنس است که بر روی پوست و دستگاه گوارش زندگی می‌کند. این عفونت کشاله ران، زیر بغل، زیر سینه و چین‌های پوستی را درگیر می‌کند. علائم این عفونت شامل درد، خارش، و لکه‌های سفید-زرد هستند.
پیتریازیس رنگارنگ:
این عفونت باعث ایجاد لکه‌های تیره بر روی پوست روشن و لکه‌های روشن بر روی پوست تیره می‌شود. این عفونت بیشتر در نوجوانان و جوانان دیده شده است.
برفک:
برفک می‌تواند دهان، زبان، واژن و دیگر مناطق مرطوب و چین‌های پوست را درگیر کند. عفونت برفکی، تکه‌های سفید رنگ کوچکی هستند که یک علامت قرمز را به جا می‌گذارند. در افراد بزرگسال، برفک واژن می‌تواند باعث خارش و ترشح غلیظ و سفید رنگ شود. گاهی برفک در دهان نوزادان مشاهده خواهد شد.
تشخیص و درمان عفونت‌های قارچی پوستی
عادتاً، عفونت‌های قارچی بر اساس تاریخچه پزشکی بیمار و انجام معاینه فیزیکی تشخیص داده می‌شوند. لکه‌ها و ضایعات ناشی از این عفونت‌ها اغلب دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند و با یک معاینه فیزیکی ساده قابل شناسایی هستند. در برخی موارد، پزشک از نور فرابنفش برای بهتر دیدن لکه‌ها استفاده می‌کند. علاوه بر این، برای تأیید تشخیص، او ممکن است دستور دهد نمونه‌برداری از ضایعه پوستی انجام شود یا نمونه‌ای از پوست برای کشت و تشخیص دقیق‌تر ارسال شود.
درمان عفونت‌های قارچی پوستی ممکن است چالش‌بر باشد و به عوامل مختلفی وابسته باشد. درمان این نوع عفونت‌ها بر اساس عوامل زیر تعیین می‌شود:
- ویژگی‌های بیمار: سن، وضعیت عمومی بیمار و تاریخچه پزشکی فرد می‌تواند تأثیرگذار باشد.
- گستردگی عفونت: میزان گسترش عفونت در بدن مهم است.
- موقعیت عفونت: مکانی که عفونت رخ داده است نیز نقش مهمی در تعیین درمان دارد.
- تحمل دارو: توانایی فرد در تحمل داروها و فرآیندهای درمانی خاص نیز لحاظ می‌شود.
- انتظارات بیمار: نظرات و ترجیحات بیمار نیز در انتخاب درمان تأثیر دارد.
عفونت‌های قارچی پوستی مثل تینیا کاپیتیس (عفونت قارچی سر) و تینیا اونگویوم (عفونت قارچی ناخن) ممکن است نیاز به درمان طولانی مدت داشته باشند. درمان این نوع عفونت‌ها معمولاً شامل مصرف داروهای ضد قارچ خوراکی به مدت چند هفته است. همچنین ممکن است برای درمان عفونت قارچ پوستی سر، از یک شامپوی خاص جهت کمک به از بین بردن قارچ‌ها استفاده شود.
در صورت وجود تشدید عفونت، آبسه ثانویه یا عفونت باکتریایی، پزشک ممکن است داروهای دیگری مانند استروئیدها را تجویز کند تا به کاهش التهاب کمک کند. همچنین درمان عفونت قارچ پوستی بدن، کشاله ران و پا ممکن است شامل مصرف داروهای ضد قارچ خوراکی و داروهای موضعی باشد. مدت زمان درمان معمولاً به محل و گستردگی عفونت بستگی دارد.
پمادها و کرم‌ها در درمان قارچ پوستی
در درمان عفونت‌های قارچی پوست، می‌توان از پمادها و کرم‌های زیر استفاده کرد:
- پماد، کرم، ژل یا شامپو سیکلوپیروکس (لوپروکس، پنلاک): این محصولات حاوی مواد موثره‌ای به نام سیکلوپیروکس است که در درمان قارچ پوستی موثر می‌باشند.
- پماد، کرم، ژل یا شامپو کتوکونازول: کتوکونازول یک داروی ضد قارچ است که در درمان عفونت‌های قارچی پوستی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- پماد، لوسیون یا شامپو 5/2 درصد سلنیوم سولفید (سلسون): این محصولات حاوی سلنیوم سولفید هستند که به عنوان مواد موثر در درمان برخی از عفونت‌های قارچی پوستی استفاده می‌شوند.
داروهای درمانی برای عفونت‌های قارچی پوستی می‌توانند شامل قرص‌های خوراکی نیز باشند:
- قرص‌های فلوکونازول (دیفلوکان) یا محلول خوراکی: این داروها ممکن است به عنوان تکمیلی به درمان موضعی استفاده شوند.
- قرص، کپسول یا محلول خوراکی ایتراکونازول (Onmel، Sporanox): این داروها ممکن است در درمان عفونت‌های قارچی پوستی با گستردگی بیشتر مورد استفاده قرار گیرند.
باید توجه داشت که چون قارچ ممکن است برای مدت طولانی بر روی پوست باقی بماند، بروز مجدد عفونت‌های قارچی پوستی امکان‌پذیر است و در صورت بروز مجدد عفونت، لازم است فرآیند درمانی مجدداً اجرا شود.
آیا قارچ پوستی خطرناک است؟
عفونت‌های قارچی پوستی عموماً خطرناک نیستند و معمولاً به درمان کوتاه‌مدتی نیاز دارند. با این حال، این مسئله نباید شما را از اقدام به درمان منع کند، زیرا در صورت عدم درمان، ممکن است این عارضه ساده به شکل عفونت پیشرفته تبدیل شود و وارد جریان خون شده و به جان افراد آسیب برساند. بنابراین، در صورت مشاهده علائم عفونت قارچی پوستی، مراجعه به پزشک و شروع به درمان مناسب ضروری است.
روش‌های پیشگیری از قارچ پوستی
برای جلوگیری از عفونت‌های قارچی پوستی، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- بعد از حمام کردن، پوستتان را خوب خشک کنید: پوست خشک، محیط مناسبی برای رشد قارچ‌ها نخواهد بود. اطمینان حاصل کنید که پوست شما به خوبی خشک شده و رطوبت باقی نمانده باشد.
- جوراب‌های نخی بپوشید: جوراب‌های نخی برای پاها مناسب‌تر هستند چرا که تهویه بهتری دارند و از تعریق بیشتر جلوگیری می‌کنند.
- لباس‌های گشاد و نخی بپوشید: لباس‌های گشادتر و از جنس‌های نخی را برای جلوگیری از تعریق و ایجاد محیط مرطوب بر روی پوست انتخاب کنید.
- حوله، شانه و برس مخصوص به خود داشته باشید: مصرف مشترک این اشیاء با دیگران را کاهش دهید و بهتر است هر فرد از این اقلام به صورت شخصی استفاده کند.
- پاهایتان را بعد از شستن، به خوبی خشک کنید: پوست پاها به ویژه بین انگشتان پا، مکان‌های مناسبی برای رشد قارچ‌ها است. اطمینان حاصل کنید که پاهایتان خشک و تمیز باشند.
- هنگامی که عفونت قارچی از بین رفت، ملحفه و لباس‌هایتان را بشویید: عفونت‌های قارچی به راحتی از پوست به ملحفه و لباس‌ها منتقل می‌شوند. بنابراین، پس از بهبود، لباس‌ها و ملحفه‌های خود را بشویید.
- اگر فردی در خانواده‌تان به عفونت قارچی پوست سر مبتلا بود، بالش، کلاه، شانه و قیچی موی سر او را ضدعفونی کنید و یا دور بیندازید: این کارها می‌تواند جلوی انتقال عفونت به دیگر افراد خانواده را بگیرد.
- در استخرهای شنا، دمپایی پلاستیکی بپوشید: در مکان‌های عمومی مانند استخرهای شنا، از دمپایی‌های پلاستیکی استفاده کنید تا از تماس مستقیم با سطوح ممکن است آلوده باشند جلوگیری شود.
- هر 2 تا 3 روز یک‌بار، کفش‌های خود را تعویض کنید (برای جلوگیری از عفونت قارچی پای ورزشکار). تغییر کفش‌های خود به عنوان اقدامی بهداشتی مهم برای جلوگیری از رشد قارچ‌ها در داخل کفش‌ها می‌تواند مفید باشد.
- اگر به بیماری دیابت مبتلا هستید، مقدار قند خونتان را کنترل نمایید: دیابت می‌تواند پوست را به عنوان محیطی مناسب برای رشد قارچ‌ها تغییر دهد. کنترل قند خون به عنوان یک اقدام پیشگیری مهم در مورد قارچ‌های پوستی در بیماران دیابتی اهمیت دارد.